Site pictogram Frank Norbert Rieter

Hoe je leert schrijven

2015-02-13 15.44.58

Het was afgelopen week een actuele vraag: hoe leer je schrijven? Woensdag was de eerste avond van de schrijfcursus die ik geef. In de nasleep van het Gala van het Fantastische Boek stond mijn facebook-tijdlijn vol met berichten over het leereffect van zo’n wedstrijd. En donderdag had ik een bijeenkomst van de werkgroep Nijmeegse Literatuurprijs, waar we benoemden dat we juist aan dat leereffect komend jaar meer aandacht willen besteden.

Het is eenvoudig om de meest gegeven schrijftips op te sommen; veel schrijven, veel lezen, feedback vragen, herschrijven, veel schrappen, ga op reis, mediteer, volg een workshop, bezorg jezelf een ongelukkige jeugd/liefde/leven, huur een coach in, pruts een beetje aan, lees een schrijfboek, dagdroom, brainstorm met anderen, doe mee aan schrijfwedstrijden, wacht op inspiratie, volg een cursus… maar als je dat allemaal doet, word je dan automatisch een succesvol schrijver? Nee dus. En er zijn tal van goede schrijvers die al die dingen niet (of in ieder geval niet allemaal) hebben gedaan.

Wat werkt wel? Je kunt die vraag niet in het algemeen beantwoorden. Ieders leerbehoefte verschilt. Mensen hebben verschillende leerstijlen. Als je daar niet van uitgaat, geef je bij voorbaat een halfbakken advies. Het aardige van de verscheidenheid in de opsomming is dat die mooi aansluit op die leerstijlgedachte. Doe die dingen die bij jou passen. Maar niet alleen dat: zoek op gezette tijden ook de grenzen van je comfortzone op. Met een beetje mazzel doorloop je dan een leercyclus zoals meneer Kolb die voorschrijft. Kolb is niet zaligmakend, maar er is vanuit de leerpraktijk wel consensus over dat afwisseling van verschillende leeractiviteiten effectief is.

Specifiek bij schrijfwedstrijden zijn er twee aspecten die om wat meer aandacht vragen; transfer en feedback. Transfer is de term die in de didactiek gebruikt wordt voor de overdracht van het geleerde uit de ‘leeromgeving’ naar de praktijk. Het rendement van het ‘leermoment’ is bij veel mensen nihil en dat komt onder andere door de lange periode tussen het moment dat de schrijver het verhaal afrondde en het moment dat de feedback ontvangen wordt. De schrijver heeft zichzelf in de tussentijd ontwikkelt of kan niet meer reconstrueren hoe zijn schrijfproces destijds verliep. Verder is jurering vaak anoniem, waardoor de feedback niet mooi op maat voor, of op het niveau van de schrijver is. Het zal duidelijk zijn: de transfer bij schrijfwedstrijden verloopt moeizaam, het leerrendement is laag.

Toch zijn er ook schrijvers die wel veel leren van de commentaren die ze bij schrijfwedstrijden krijgen en dat heeft alles te maken met hoe ze met commentaar omgaan. Als het juryrapport de vorm heeft van feedback ‘zoals het hoort’ dan help dat. (Zoiets als: ‘Ik lees (…) en dat kom op mij over als (…) en ik adviseer (…) bla bla compliment bla bla verbeterpunt’) Het heeft ook te maken met discipline. Je moet dat verhaal nog een keer ter hand nemen, met het commentaar ernaast. Dat is een kwestie van plannen: je moet het doen. Er komt ook ego bij kijken. Je moet boosheid en teleurstelling over een negatief oordeel opzij zetten of weg laten ebben en een zakelijke analyse maken van wat de jury je vertelt en hoe jij je verhaal daarmee kunt verbeteren.

Het allerbelangrijkste heb ik echter nog niet genoemd: of je van de jurycommentaren iets zult leren is in de eerste plaats afhankelijk van je instelling; van de innerlijke overtuigingen die je jezelf eigen hebt gemaakt. Na een schrijfwedstrijd wordt er steevast gemopperd. Niet door iedereen, maar je hoort altijd wel opmerkingen als ‘het is toch een kwestie van smaak’, ‘het hangt er maar van af wie in de jury zit dit jaar’, ‘je moet mazzel hebben’ en soms hoor ik zelf insinuaties van doorgestoken kaart en onkunde. Al die opmerkingen moeten verklaren waarom verhalen lager zijn geëindigd dan gehoopt en sommige schrijvers een hoge plaats in de ranking niet hebben kunnen prolongeren.

De makkelijkste reactie hierop is er fijntjes op wijzen dat de betreffende verhalen gewoonweg niet zo goed zijn. Dat is waarschijnlijk waar, maar het helpt niemand verder. Net zoals het best waar kan zijn dat er ook een beetje mazzel en willekeur bij komt kijken. Maar dat doet er ook niet toe. Al die reacties zijn namelijk een uiting van de onderliggende overtuiging dat je als schrijver geen directe invloed hebt op het behalen van een hoge ranking. Al die gedachten voeden het idee dat het een soort loterij is, waar de kwaliteit van je verhaal niet zo veel mee te maken heeft. Laat staan dat jij als schrijver er iets aan kunt doen.

Deze gedachtegang ondermijnt je leerontwikkeling en verkleint je kans op succes. Dat is geen loze bewering. Er is veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen levensovertuigingen en succes. Thomas Olde Heuvelt is een mooi voorbeeld van iemand bij wie dit heel zichtbaar is. Hij is ondernemend. Hij is er van overtuigd dat zijn handelen zijn mate van succes beïnvloedt. En over het ontvangen van feedback zegt hij: ‘Ik neem alles ter harte, ik leer overal van’. Die instelling is de belangrijkste motor achter zijn succes. Dat maakt hem tot een goed, gelezen en bekend schrijver. Niet (alleen) zijn schrijftalent of schrijfvaardigheid.

Het werken aan je innerlijke overtuigingen is een belangrijke voorwaarde om je als schrijver verder te kunnen ontwikkelen. Er is een groep schrijvers die wellicht beter een cursus ‘persoonlijk leiderschap’ of NLP kan volgen dan nog een schrijfworkshop.

Ik pas zelf zoveel mogelijk toe wat ik predik. De aandacht voor overtuigingen, voor leereffecten en leerstijlen neem ik mee bij het geven van workshops en cursussen. Ik neem mijn ervaring ook mee bij het kiezen van activiteiten waarmee ik mezelf verder wil ontwikkelen. En dan ben ik terug bij die lange lijst met nuttige (en soms wat minder nuttige) dingen die je kunt doen om jezelf te leren schrijven. Ik adviseer graag: doe ze allemaal. Op een moment en in een volgorde die bij je past.

p.s. Wie wil weten hoe ik zelf leerde schrijven, leest mijn volgende blogtekst: Hoe ik leerde schrijven

Mobiele versie afsluiten