Lezersdagboek: Arthurs Val (‘De nieuw Tolkien’)

WP_002324
In de boekhandels ligt ‘Arthurs Val’, voorzien van een opvallende rode sticker die je toeschreeuwt De NIEUWE TOLKIEN. De publicatie is inderdaad nieuw. De tekst werd niet eerder gepubliceerd en de begeleidende teksten met uitleg en analyse werden verzorgd door zijn zoon Christopher Tolkien. Voor Tolkien kenners is dat een vertrouwd recept. Christopher Tolkien verzorgde eerder de publicatie van The Silmarillion, Unfinished Tales en de imposante reeks The history of Middle-earth. Het accent verschoof daarbij van coherente en leesbare tekst bij de The Silmarillion naar een reconstructie van de wordingsgeschiedenis van Middle-earth in de twaalfdelige ´History´. The history of Middle-earth is niet vertaald en is voor een groot deel lastig vertaalbaar omdat het teveel in gaat op de specifieke eigenschappen van de Engelstalige tekst; correcties en verschillende versies.
In 2007 werd er voor het eerst sinds lange tijd weer een ‘nieuw’ werk vertaald. Christoffer verzorgde The Children of Húrin, een compilatie van meerdere bronnen van het verhaal van Húrin. Het verhaal van Húrin was bekend uit The Silmarillion. De compositie was nieuw: voor het eerst werd een uitvoerigere versie van het verhaal gepubliceerd met als doel om een breder publiek van de tekst te laten genieten, in plaats van een literatuurstudie voor een relatief beperkt publiek.
Voorts wordt The Legend of Sigurd and Gudrún gepubliceerd (2009), een hervertelling van een Noorse sage. En nu (2013) The Fall of Arthur. En in het Nederlands: Arthurs Val.
Ik sta wat langer stil bij de publicatiegeschiedenis omdat je in mijn beleving het boek eigenlijk niet goed kunt bespreken als je het simpelweg benadert als ‘De nieuwe Tolkien’, terwijl de massamedia vooral aandacht heeft voor de verfilming(en) van de Hobbit en de royale hoeveelheid aanverwante merchandise.
Arthurs Val heeft niets met Midden-aarde te maken. Het is een gedicht in letterrijm over de nadagen van Koning Arthur. Het werk is verre van nieuw: Tolkien schreef er in de jaren dertig aan, voor de publicatie van de Hobbit (1937). En minstens even belangrijk: voor de publicatie van een lange reeks Arthur geïnspireerde boeken die begon met The Once and Future King van T.H.White (1938).
Voor de hedendaagse fantasy lezer, zonder een specifieke interesse in oud engelse literatuur, heeft Arthurs Val niets te bieden. De liefhebbers van de wereld Midden-aarde worden wellicht nog door de achterflap verleid omdat daar wordt gesproken over een verband met de Silmarillion. Dat verband is er wel. Voor Tolkien stond het laatste eiland Tol Eressëa gelijk aan Avalon. En daarmee is de wordingsgeschiedenis van Arthurs Val een soort missing link tussen Midden-aarde en de bestaande Engelse sagen. Het hoofdstuk waar dit uit de doeken wordt gedaan is echter interessanter voor een literatuurwetenschapper dan voor een leeshongerige fantasy-adept. En dat geldt eigenlijk voor de hele uitgave.
Begrijp me goed, ik heb er van genoten. Ik heb het Engelse vers voor mijzelf voorgedragen. Ik heb een minutieuze reconstructie proberen te maken van de keuzes die de vertaler heeft gemaakt (zowel de Engelse tekst als een Nederlandse vertaling in klinkerrijm staan in het boek). Vaak bekte het Nederlands me minder lekker dan het Engels, maar de specifieke eigenschappen van het rijmschema geven niet veel speelruimte en juist door de vertaling werd ik uitgenodigd om nog wat dieper in de Engelse tekst te duiken.
De hoofdstukken over de wordingsgeschiedenis en de link met The Silmarillion vond ik boeiend. Maar ik heb de hele History of Middle-earth dan ook met plezier gelezen. En daar verraad ik dan mee dat ik mijn hart niet alleen Tolkien-fan ben, maar ook een beetje literatuurwetenschapper.

1 thought on “Lezersdagboek: Arthurs Val (‘De nieuw Tolkien’)”

Geef een reactie