Laat de lezer iets denken, zonder het op te schrijven

De afgelopen week heb ik voor het eerst een van mijn eigen toneelstukken in het Engels vertaald. Het is de kunst om niet alleen de betekenis van de woorden te vertalen, maar vooral de suggestie. Een van de controlemiddelen die ik daarbij onbewust veel toepas is het terugvertalen naar het Nederlands: staat er dan wat ik oorspronkelijk heb geschreven. Meestal niet. Zo gaat het nu eenmaal met vertalen.

In dat ritme dacht ik in een onbewaakt moment na over een passende Nederlandse vertaling voor de schrijverswijsheid Show, don´t tell. Een vertaling als ‘Tonen, niet zeggen’ ligt voor de hand, maar is wel erg hermetisch. Als je er meer woorden voor gebruikt, krijg je zoiets als ´Laat het zien, zonder het te vertellen´ of beter nog ‘Laat de lezer iets denken, zonder het op te schrijven.’ Bij die laatste is natuurlijk geen sprake meer van een vertaling, meer van een uitleg of interpretatie. Niettemin: zo komt de betekenis wel over.

Het is een mooi credo, maar er zijn grenzen aan. Er wordt wat afgezweet, met vingers getrommeld en met de ogen heen en weer geschoten om maar duidelijk te maken dat een personage zenuwachtig is. Soms heb ik als lezer liever dat er staat: ‘Pietje was bloednerveus en dat kon je aan alles merken.’ Dat brengt een verhaal direct op spanning. Het is niet subtiel, maar dat is al dat vingergetrommel eigenlijk ook niet.

1 thought on “Laat de lezer iets denken, zonder het op te schrijven”

  1. Het is inderdaad erg lastig bij het vertalen van teksten om de juiste (ongeschreven) boodschap over te brengen. Het makkelijkste gaat dat wanneer de vertaler naar zijn of haar eigen moedertaal vertaalt. Het terugvertalen naar het Nederlands is trouwens ook een slimme manier!

Geef een reactie