David Mamet opfrissen en afstoffen tot hij eigentijds en actueel is

Levi, Mos, Aaron en Roma. Vier mannen zijn verwikkeld in een harde strijd om de beste sales cijfers. Het is een gegeven dat voor je gevoel goed aansluit op de actualiteit. Glengarry Glen Ross werd voor het eerst opgevoerd in 1983. Mammet verwerkte er zijn ervaringen in die hij opdeed als verkoper in de jaren zestig. Ik zag het stuk gisteravond voor het eerst, door Toneelgroep Amsterdam. Het is een prachtig, krachtig stuk en ze zetten het in volle glorie neer. Het spel was fantastisch.

Maar is het stuk echt actueel of is het gewoon tijdloos? De vraag was niet bij me opgekomen als er niet in het programmaboekje al uitgebreid op in werd gegaan. Daar wordt eerst uitgelegd hoezeer de tekst de nostalgie van de jaren tachtig uitademt en de gebeurtenissen in het stuk verweven zijn met de economische omslag van dat tijdperk. Er wordt vrij achteloos gesteld dat we nu in een vergelijkbare economische positie zitten en dat bij Mammet het neokapitalisme begint dat we nu aan het loslaten zijn. Het stuk is dus actueel om zijn historische relevantie. In dat zelfde programmaboekje staat een column van journalist Arno Wellens, die zich niets aantrekt van de economische omstandigheden en gewoonweg stelt dat de oplichterspraktijken zoals ze in het stuk voorkomen van alle tijden zijn. Het gaat over hebzucht en andere menselijke zwaktes. Het is een tijdloos stuk.

De voorstelling laat ook een tweespalt zien. In de openingsscène wordt geschermd met jaartallen 2000-nog wat. Blijkbaar hebben ze het stuk gemoderniseerd. Het decor is prachtig: een beetje afgedwaald van de jaren tachtig, maar niet zoveel dat ik het meteen als iets van nu herken.

Er wordt gerommeld met mobieltjes. In het begin worden klantgegeven per sms uitgewisseld. In een latere scène worden ze op kleine papiertjes overgedragen. Een inbraak in het kantoor wordt verbeeld met veel papiergeweld. Begrijpelijk, want dat levert een prachtig beeld van dwarrelende blaadjes op, maar voelt niet congruent.

Het totaalbeeld van de voorstelling is niet eigentijds en dat maakt de aanpassingen in de tekst anachronistisch en overbodig. Eigenlijk is het jammer dat in het programmaboekje zoveel aandacht wordt besteed aan de actualiteit: de relevantie van het tijdsgewricht en de economische crisis. Dat wekt verwachtingen. Het lijkt alsof spelers en regisseur die helemaal niet wilden waarmaken. Zij hebben zich gewoon geconcentreerd op het neerzetten van een hele mooie voorstelling. Tijdloos.

Geef een reactie